Ujście Krzywczanki

Ujście Krzywczanki

Tu i ówdzie ponad powierzchnię dna doliny Narwi wznoszą się niewielkie wyspy mineralne, nazywane grądzikami (lub grądami, hrudami). Niektóre z nich są nieduże i ledwie wypiętrzają się
ponad powierzchnię mokradeł, inne to całkiem okazałe pagórki. Są to formy terenu ukształtowane jeszcze przed jej zabagnieniem: nieliczne ostańce glacjalne, wyższe fragmenty tarasu zalewowego zbudowanego z piasków rzecznych oraz utrwalone wydmy.
Grupę grądzików wybitnie wyróżniających się w krajobrazie doliny napotkamy na wschód od miasta Narew, nieopodal ujścia Krzywczanki. Grądziki najbardziej interesujące z przyrodniczego punktu widzenia tworzone są przez wydmy. Mimo ubogiego piaszczystego podłoża, na którym wytworzyły się głównie gleby rdzawe, grądziki wydmowe są siedliskiem stosunkowo żyznych lasów liściastych z dębem szypułkowym, lipą drobnolistną, z domieszką klonu, brzozy brodawkowatej i osiki. Występowanie tego typu lasów i zadrzewień, tak wydawałoby się „niedopasowanych” do siedliska, jest możliwe dzięki wpływom nadrzecznych mokradeł i ich klimatu, mgłom i rosie dostarczającej wilgoci roślinom porastającym pagórki. Obrzeża grądzików zasilane są przez wody zalewające dno doliny, a także podsiąkające w okresach suchszych. Substancje odżywcze, dostępne dla roślin wnoszą na pagórki także żerujące tam zwierzęta, i te duże, takie jak sarny, dziki i łosie, i te najmniejsze, jak komary, obficie odławiane przez pająki i ptaki, gniazdujące na grądzikach. W runie prześwietlonych lasów na grądzikach można spotkać kłosownicę leśną Brachypodium sylvaticum, kokoryczkę wonną Polygonatum odoratum, konwalię Convallaria majalis, lilię złotogłów Lilium martagon (pod ochroną ścisłą), rutewkę orlikolistną Thalictrum aquilegiifolium i zawilca gajowego Anemone nemorosa, rośnie tam także bukwica zwyczajna Betonica officinalis i kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine (pod ochroną częściową), a w silnie prześwietlonych miejscach czosnek zielonawy Allium oleraceum, janowiec barwierski Genista tinctoria, lebiodka Origanum vulgare, macierzanka Thymus pulegioides i posłonek kutnerowaty Helianthemum nummularium.
Szczególnie interesującym zestawem gatunków roślin cechują się strefy przejścia pomiędzy zboczami grądzików, a torfowiskami, w których wykształca się zwykle niezbyt szeroki pas niskich zarośli wierzby rokity Salix rosmarinifolia ze stałą, ale bardzo nieliczną domieszką wierzby śniadej S. starkeana. Zaroślom tym towarzyszą niewielkie fragmenty łąk (a częściej ziołorośli) z trzęślicą modrą Molinia caerulea. Rosną tam gatunki roślin, należące do najpiękniejszych przedstawicieli flory doliny Narwi, a przy tym zagrożone wyginięciem i objęte ochroną, takie jak goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe i wielosił błękitny Polemonium coeruleum. Można tam także spotkać czarcikęsa Succisa pratensis, dzwonka szczeciniastego Campanula cervicaria, sierpika Serratula tinctoria i rutewkę wąskolistną Thalictrum lucidum. Na niektórych grądzikach rosną także goździki pyszne Dianthus superbus, kosaćce syberyjskie Iris sibirica i mieczyki Gladiolus imbricatus.
Lasy porastające grądziki noszą silne piętno różnych form działalności człowieka. Duży udział w ich kształtowaniu miał wypas, a dawniej także wykaszanie prowadzone pod drzewostanem,
przerębowe pozyskiwanie drewna oraz pożary. Wszystkie te czynniki, powodując rozluźnienie pułapu drzew i ograniczenie rozwoju podszytu, sprzyjały obecności światło- i ciepłolubnych gatunków roślin w runie.

Niniejsza publikacja powstała przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020. Za treść tej publikacji wyłączną odpowiedzialność ponosi Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia i w żadnym wypadku nie może być traktowana jako odzwierciedlenie poglądów Unii Europejskiej, IZ lub Wspólnego Sekretariatu Programu ENI CBC Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020

Współfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030